Na czym polega wzorcowanie przyrządów pomiarowych i dlaczego jest tak ważne?

Wzorcowanie przyrządów pomiarowych to fundamentalny proces, od którego zależy wiarygodność wszystkich pomiarów wykonywanych w przemyśle, laboratoriach oraz podczas badań rozwojowych. Pozwala określić, czy dany przyrząd mierzy wartości w sposób zgodny z międzynarodowymi standardami dokładności i bezpieczeństwa, jednocześnie minimalizując ryzyko błędów mogących skutkować poważnymi konsekwencjami technicznymi lub finansowymi [1][2][3]. Poniżej wyjaśniamy, na czym polega wzorcowanie i dlaczego jest niezbędne dla utrzymania wysokiej jakości oraz niezawodności procesów technologicznych i pomiarowych.

Czym jest wzorcowanie przyrządów pomiarowych?

Wzorcowanie to zdefiniowany proces porównania wskazań badanego przyrządu pomiarowego z wartościami odniesienia, czyli ze wzorcami o znanej i potwierdzonej dokładności. Celem wzorcowania jest określenie różnicy między tymi wartościami oraz potwierdzenie, czy urządzenie spełnia ustalone kryteria dokładności [1][3].

Kluczowym elementem wzorcowania jest eliminacja wszelkich wątpliwości związanych z rzetelnością pomiaru. Proces ten nie obejmuje ingerencji w ustawienia przyrządu, lecz jedynie ocenę jego dokładności i zgodności z normami [4].

Po przeprowadzeniu procedury, laboratorium wystawia świadectwo wzorcowania, stanowiące oficjalny dowód zgodności urządzenia względem przyjętych standardów pomiarowych [1][4].

Dlaczego wzorcowanie jest tak ważne?

Znaczenie wzorcowania wynika przede wszystkim z potrzeby zapewnienia wiarygodnych i miarodajnych pomiarów we wszystkich dziedzinach opierających się na precyzji. Bez cyklicznego wzorcowania ryzyko błędu pomiarowego wzrasta, co może prowadzić do nieprawidłowych decyzji w procesach produkcyjnych, kontroli jakości czy badaniach naukowych [2][3].

Prawidłowy proces wzorcowania przekłada się również na bezpieczeństwo ludzi i środowiska, bowiem wiele czujników oraz urządzeń pomiarowych monitoruje kluczowe parametry w instalacjach przemysłowych [3].

Dodatkowo, wzorcowanie zgodne z normami i realizowane przez akredytowane laboratoria gwarantuje uznawalność wyników oraz certyfikatów zarówno na rynku krajowym, jak i w strukturach międzynarodowych [3].

Jak przebiega proces wzorcowania?

Proces wzorcowania obejmuje kilka precyzyjnie określonych etapów, mających zapewnić wysoką dokładność oraz powtarzalność wyników:

• Przygotowanie przyrządu – sprawdzenie czystości, działania technicznego oraz warunków otoczenia
• Dobór odpowiedniego wzorca – korzystanie z wzorców o udokumentowanej dokładności
• Testy porównawcze – wykonywane w ściśle kontrolowanych warunkach, z uwzględnieniem parametrów takich jak temperatura czy wilgotność
• Analiza odchyleń wskazań – obliczenie różnic między wskazaniami badanym urządzeniem a wzorcem
• Dokumentacja wyników – sporządzenie pełnej dokumentacji oraz świadectwa wzorcowania zawierającego niepewność pomiarową

Na każdym z tych etapów wymagana jest skrupulatność i stosowanie się do ustalonych procedur oraz norm jakościowych [1][4].

Normy, akredytacje i uznawalność wzorcowania

Kluczowym aspektem wzorcowania jest zgodność z określonymi normami oraz korzystanie z usług laboratoriów posiadających akredytacje. Tego typu placówki nie tylko spełniają określone standardy precyzji, ale również mogą wystawiać uznawane świadectwa – zarówno w Polsce, jak i za granicą [3].

Zastosowanie określonych norm, jak również wdrożenie procesów akredytacyjnych, przekłada się na możliwość walidacji wyników pomiarowych w międzynarodowych łańcuchach dostaw oraz projektach badawczych [3].

Wzorcowanie a kalibracja – jaka jest różnica?

W praktyce, pojęcia wzorcowania i kalibracji są często mylone. Wzorcowanie to wyłącznie określenie relacji między wartościami wskazywanymi przez przyrząd a wartościami odniesienia, bez zmiany ustawień urządzenia. Natomiast kalibracja (często w formie adiustacji lub strojenia) obejmuje regulację przyrządu, tak aby jego wskazania były jak najbardziej zgodne ze wzorcem [4].

Wyniki pomiarowe uzyskane na etapie wzorcowania służą jako podstawa do decyzji o ewentualnych czynnościach regulacyjnych czy serwisowych [4].

Które urządzenia podlegają wzorcowaniu i jak często należy to robić?

Wzorcowaniu podlegają praktycznie wszystkie przyrządy stosowane w pracach pomiarowych – od prostych mierników elektronicznych i termometrów po presostaty, czujniki temperatury czy termohigrometry [1][3][4].

Częstotliwość wzorcowania jest zmienna i zależy od wielu czynników: rekomendacji producenta, częstotliwości użytkowania oraz warunków pracy urządzenia. Istotna jest także krytyczność danego przyrządu dla procesu produkcyjnego, a także poprzednie wyniki wzorcowań [3].

Zalecane interwały wzorcowania są różne; przykładowo termometry szklane wymagają sprawdzenia co ok. 5 lat, natomiast elektroniczne mierniki czy ciśnieniomierze mogą być wzorcowane co 1-3 lata [3].

Aktualne trendy i rozwój procesu wzorcowania

W ostatnim czasie wzrasta znaczenie automatyzacji i cyfryzacji w procesach wzorcowania. Systematycznie rozwijane są metodyki pozwalające na większą standaryzację oraz powtarzalność wykonywanych pomiarów, wykorzystujące cyfrowe bazy danych i nowoczesne technologie laboratoryjne [3].

Rosnąca rola akredytowanych laboratoriów oraz wdrażanie coraz bardziej rygorystycznych norm przyczynia się do podniesienia ogólnej jakości oraz międzynarodowej uznawalności świadectw wzorcowania [3].

Znaczenie i efekty wzorcowania – podsumowanie

Regularne wzorcowanie to podstawa wiarygodności wyników pomiarowych w każdym zaawansowanym procesie technologicznym i badawczym. Nie tylko umożliwia wykrycie i skorygowanie potencjalnych problemów poprzez analizę dryfu wskazań, ale też gwarantuje bezpieczeństwo i zgodność z przepisami [2][3].

Dzięki stosowaniu się do międzynarodowych standardów i wykonywaniu wzorcowania w akredytowanych laboratoriach, organizacje minimalizują ryzyko błędów, podnoszą jakość oraz konkurencyjność na rynku [3].

Źródła:

• [1] https://invinets.com/wzorcowanie-przyrzadow-pomiarowych/
• [2] https://portalelektryka.pl/instalacje-elektryczne/wzorcowanie-przyrzadow-pomiarowych-co-to-jest-3739.html
• [3] https://narzedziapomiarowe.com.pl/wzorcowanie-przyrzadow-pomiarowych
• [4] https://www.merserwis.pl/blog/artykul/pytania-odpowiedzi